1.1877թին Ռուսաստանը իր հեղինակությունը վերականգնելու համար ,Բալկաններին ու Արևմտյան Հայաստանին տիրելու համար պատերազմ սկսեց Օսմսնյան կայսրության դեմ։ Ռուսական զորքը Կովկասյան ճակատում հարձակման անցան մի քանի ուղություններով։ Նրանց գլխավոր հարվածող ուժը 52-հազարանոց կովկասյան կորպուսներ, որի հրամանատարներ Լոռիս-Մելիքովը։ Ճակատի ձախ թևում կռվող Երևանյան ջոկատի հրամանատարն է տերՂուկասովը։ Սակայն Ճակատի աջ թևում ռուսական ուժերիկրած անհաջողությունից հետո Տեր-Ղուկասովը հրամանատարությունից նահանջի հրաման ստացավ։1877թին թուրքական զորքը գրավեց Բայազետը։Տեղղի ռուսական կայազորն ու հայ գյուղացիները հերոսաբար հետ մղեցին թշնամու գրոհները։ Նոյեմբերի 6-ին հայ կամավորների առաջատար ջոկատի ուղեկցությամբ ընթացողվ ճռական գրոհն ավարտվեց փայլուն հաղթանակով։
2.հայկական հարց օսմանյան Ռուսաստ անի կայսրությունների տիրապետությոններից Հայաստանի ազատագրումը։
3. 1878 թվականի փետրվարի 19-ին կնքված Սան-Ստեֆանոյի պայմանագրում արծարծվեց նաև XIX դարի երկրորդ կեսի հայ հասարակական-քաղաքական կյանքի հիմնական բովանդակությունը կազմող Հայկական հարցը։ Պայմանագիրը ստորագրվել է Ռուսաստանի կողմից կոմս Ն. Իգնատևի ու Ա. Նելիդովի, Թուրքիայի կողմից՝ Սավֆետ փաշայի ու Սահադուլլահ բեյի կողմից։
Բեռլինի վեհաժողովը տեղի է ունեցել 1878 թ-ի հունիսի 13-ից հուլիսի 13-ը, որտեղ առաջին անգամ միջազգային դիվանագիտության խնդիր է դարձել Հայկական հարցը՝ որպես Արևելյան հարցի բաղկացուցիչ մաս։ Բեռլինի պայմանագրում հայերին էր վերաբերում 61-րդ հոդվածը.՝
- Թուրքական կառավարությունը պարտավորվում է բարեփոխումներ անցկացնել հայկական տարածքներում, ապահովել հայերի անվտանգությունը.
4.1878 թվականին, երբ Խրիմյան Հայրիկը ձեռնունայն վերադարձավ Բեռլինի կոնգրեսից, ահա այսպես նա ներկայացրեց իր տպավորությունները: Բեռլինում բոլոր հպատակ ազգերի համար բաժանվում էր հոգեճաշ հարիսա, դուք ինձ ուղարկել էիք, որպեսզի ես գնամ և բերեմ մեր բաժինը: Բոլորը եկան իրենց երկաթե շերեփներով, վերցրին ու տարան իրենց բաժինը, երբ ես փորձեցի վերցնել մեր բաժինը, իմ շերեփը թղթից էր ու լղճվեց մնաց հարիսայի մեջ, ես մնացի ձեռնունայն: Այդ բառերից հետո անցել է 139 տարի, սակայն հայկական շերեփը դեռ երկաթից չէ: Իսկ, որը պետք է լինի այդ երկաթե շերեփը՝ բանա՞կը… ոչ միայն: Երկաթեշերեփը միայն հզոր տնտեսությունն ու կառավարման համակարգը չէ: Հայրենիքը առանց պետության նման է թղթե շերեփի։
Արթուր Պետրոսյան 