Հարավային Կովկասի տարածաշրջանը, որը նաև հայտնի է որպես Հարավային Կովկաս, պատմականորեն հակված է եղել հակամարտությունների՝ էթնիկ, տարածքային և աշխարհաքաղաքական գործոնների բարդ խառնուրդի պատճառով: Հարավային Կովկասի հիմնական հակամարտությունները ներառում են.
Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտություն (1988-ից մինչ օրս). Սա տարածաշրջանի ամենաակնառու և երկարատև հակամարտություններից մեկն է: Այն ծագել է որպես տարածքային վեճ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հիմնականում էթնիկ հայերով բնակեցված Լեռնային Ղարաբաղի տարածաշրջանի շուրջ, որը միջազգայնորեն ճանաչված է որպես Ադրբեջանի մաս: Հակամարտությունը հանգեցրեց լայնամասշտաբ պատերազմի 1990-ականների սկզբին՝ պատճառելով զգալի զոհեր և տեղահանումներ: 1994 թվականին հաստատվեց հրադադար, սակայն բախումները և լարվածությունը պահպանվեցին: 2020 թվականին լայնածավալ պատերազմ սկսվեց Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև, որի արդյունքում եղավ Ադրբեջանի ռազմական հաղթանակը և տարածքային նվաճումները։
Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի հակամարտությունները (1991-1992 և 2008 թթ.). Այս հակամարտությունները ներառում են Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի շրջանները, որոնք գտնվում են Վրաստանի միջազգայնորեն ճանաչված սահմաններում: Երկու շրջաններն էլ ձգտում էին անկախանալ Վրաստանից Խորհրդային Միության փլուզումից հետո: 1990-ականների սկզբին Աբխազիայում և Հարավային Օսիայում բռնկվեցին զինված հակամարտություններ, որոնց արդյունքում երկու շրջաններն էլ փաստացի անկախացան: 2008 թվականին Վրաստանի և Ռուսաստանի միջև հնգօրյա պատերազմ սկսվեց այն բանից հետո, երբ Վրաստանը փորձեց վերականգնել վերահսկողությունը Հարավային Օսիայի վրա: Արդյունքում Ռուսաստանը ճանաչեց ինչպես Աբխազիայի, այնպես էլ Հարավային Օսիայի անկախությունը, որոնք մինչ այժմ միջազգային հանրության մեծ մասի կողմից համարվում են Վրաստանի կազմում։
Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանային վեճեր (Տավուշ-Աղդամ և Նախիջևան). Բացի Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունից, Հայաստանն ու Ադրբեջանը սահմանային վեճեր են ունեցել այլ ոլորտներում: Տավուշ-Ագդամ հակամարտությունը ծագել է 1990-ականների սկզբին և բախումներ է ունեցել սահմանամերձ տարածքների համար: Նախիջևանը` Ադրբեջանի էքսկլավը, վեճի առարկա է դարձել երկու երկրների միջև` մնացած Ադրբեջանից իր աշխարհագրական մեկուսացման պատճառով:
Այս հակամարտությունները ունեցել են ծանր հումանիտար հետևանքներ՝ ներառյալ բնակչության տեղահանումը, մարդկային կորուստները և տնտեսական ավերածությունները: Այս հակամարտությունները լուծելու ջանքերը ներառում են բանակցություններ և միջնորդություն միջազգային դերակատարների կողմից, ինչպիսիք են Եվրոպայում անվտանգության և համագործակցության կազմակերպությունը (ԵԱՀԿ) Մինսկի խումբը, որը նպաստում է Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ բանակցություններին: Այնուամենայնիվ, տեւական և համապարփակ կարգավորման հասնելը մնում է էական մարտահրավեր հարավկովկասյան հակամարտություններում:
Արթուր Պետրոսյան 